Schimmels

Wist je dat paddestoelen de vruchten van de schimmel zijn. De schimmel zelf is een dun, wollig dradennetwerk dat leeft in de grond, op dood of levend hout of dode bladeren. Een ander woord voor deze wollige dunne draden is mycelium. Bij paddenstoelen denken veel mensen aan de herfst, het jaargetijde van afval en verval. Heel lang heeft men niet veel van de paddenstoel geweten. Eigenlijk snapt men pas een paar honderd jaar wat een paddenstoel is en welke rol hij in de natuur verricht.

Rond paddenstoelen hebben heel lang mysterieuze verhalen gehangen. Lang heeft men de paddenstoel beschouwd als een plant zonder wortels en bladeren. Paddenstoelen waren “planten” die angst inboezemden. Men dacht dat deze “planten” gevoed en bewoond werden door de duivel en dat alleen heksen wisten waar de giftige en waar de eetbare paddestoelen groeiden. En dat daar, waar paddenstoelen in kringen groeiden, drakenstaarten de grond hadden geraakt om de doorgang te markeren naar de onderwereld.

Wat is nu een schimmel?

Dankzij de wetenschap van de schimmels (mycologie) weten we nu wel veel over de schimmels en de paddenstoelen. Schimmels hebben wel een celkern, maar geen bladgroen. Daarom zijn schimmels niet in staat om belangrijke voedingsstoffen zoals suiker met de behulp van de zon te maken. Groene planten kunnen dat wel. Schimmels hebben deze belangrijke voedingsstoffen echter wel nodig om te kunnen leven. Schimmels moeten deze voedingsstoffen dus van elders halen. Schimmels halen deze broodnodige voedingsstoffen uit hun eigen leefomgeving. Ze doen dit door dood of levend materiaal af te breken of door samen te leven met een boom die de schimmels deze voedingsstoffen kan leveren. Voor het opnemen van de voedingsstoffen hebben de schimmels een grote hoeveelheid hele dunne draadjes in de bodem liggen. Deze dunne draadjes noemen we de zwamvlok. Het gedeelte dat boven de grond zichtbaar is, is eigenlijk het voortplantingsorgaan. De paddenstoel is dan ook te vergelijken met wat de appel is voor de appelboom. Met dit voortplantingsorgaan plant de paddenstoel zich voort.

 Bouw van de schimmel en de paddenstoel

Het bovengrondse deel van de schimmel is meestal heel eenvoudig te zien. Het zichtbare deel van de schimmel bestaat meestal uit een steel en een hoed. We noemen dat een paddenstoel. Aan de onderzijde van de paddenstoel kunnen verschillende sporenvormende organen zitten. Meestal zitten er plaatjes of buisjes, maar er zijn ook wel wat uitzonderingen op bovengenoemde sporenvormende organen. Op de plaatjes worden de sporen gemaakt. Als deze sporen in de juiste omgeving terechtkomen, dan groeit er uit deze sporen weer een draadvormig mycelium. De sporen van de schimmel, gemaakt in de paddenstoel, zijn dus te vergelijken met de pitten van een appel.  Op de afbeelding hieronder zie je de levenscyclus van de schimmel.

Waar leven schimmels van?

Schimmels leven van de afbraak van dood of levend materiaal. In het bos zijn ze erg belangrijk omdat ze alles wat dood is opruimen. Zonder de schimmels zou het veel langer duren voordat dode planten en dieren in het bos zouden zijn opgeruimd. Er zijn drie soorten schimmels. De parasieten (of profiteurs) die leven op nog levende bomen, de symbionten (of samenlevers) die ook leven op nog levende organismen, maar waar boom en schimmel belangrijk zijn voor elkaar en de saprofyten (of afbrekers) die leven op dode resten van organismen. Op de foto hieronder zie je van elke voedingswijze een mooie foto.

 De parasieten of profiteurs

Parasiterende schimmels leven van organismen die (nog) niet dood zijn. Meestal is het slachtoffer een boom, maar sommige parasiterende schimmels gebruiken andere voedselbronnen. Zo leeft de Kostgangerboleet op een Gele aardappelbovist en de rupsendoder leeft vooral op de poppen van de nachtvlinder die in de grond zitten. De meeste parasiterende schimmels leven echter op bomen. De meeste schimmels leven op zieke bomen, maar sommige soorten zoals de honingzwam kunnen zelfs gezonde bomen aantasten.

De Symbiotische Mycorrhiza

Ongeveer een kwart van de Nederlandse schimmels leeft samen met een andere plant. Dit zijn meestal bomen. De wortels van de bomen zijn dan omgroeid met de zwamvlok van de schimmel. De schimmel krijgt organische stoffen, zoals glucose, van de boom. In ruil hiervoor geeft de schimmel de boom mineralen, water en bescherming tegen bepaalde ziektes die de boom willen infecteren. De verbintenis tussen boom en schimmel noemen we Mycorrhiza.

 De saprofieten of opruimers

Meer dan de helft van de schimmels leeft van en op volledig dood organisch materiaal, zoals dode planten en dieren. Veel schimmels zijn hierin gespecialiseerd en ruimen specifieke resten op. De soorten die met de afbraak beginnen verteren het materiaal meestal maar gedeeltelijk. Ze beginnen met de afbraak, waarna andere paddestoelen de afbraak volledig maken. Er vindt dus een soort successie van schimmels plaats.

Vroeger schreef men met inkt verkregen uit inktzwammen. In de video hieronder is te zien hoe je uit inktzwammen inkt kan halen