Deze les gaat over vier verschillende aspecten van diergedrag. Voor het mavo-examen moet jij weten wat het nut is van deze gedragingen, en je moet deze gedragingen kunnen herkennen in een geschreven context of plaatje.
Wat is sociaal gedrag?
Sociaal gedrag is al het gedrag dat soortgenoten ten opzichte van elkaar vertonen. Bij sociaal gedrag is een handeling (gedragselement) een prikkel voor de ontvanger van deze prikkel. Elke handeling zal dus leiden tot een reactie van de ontvanger.
Wat is paringsgedrag (Balts)?
Paringsgedrag is het gedrag dat dieren laten zien om een geschikte partner te vinden en zich voort te planten. Het bestaat vaak uit een reeks vaste handelingen, zoals lokken, baltsen (een soort dans of show), en uiteindelijk paren (seks hebben). Een reeks elkaar opvolgende gedragingen noemen we een gedragsketen. paringsgedrag zorgt ervoor dat dieren van dezelfde soort elkaar herkennen en bereid zijn om samen jongen te maken.
Voorbeelden:
-
Een pauw die zijn grote kleurrijke veren laat zien om indruk te maken op een vrouwtje.
-
Een vogelmannetje dat een liedje zingt om een vrouwtje aan te trekken.
-
Vissen die in een bepaalde volgorde om elkaar heen zwemmen voordat ze eitjes en zaad vrijlaten.
Paringsgedrag is belangrijk omdat het de kans vergroot op succesvolle voortplanting. Vaak kiest het vrouwtje het mannetje dat het sterkst, gezondst of het mooist is. Dat zorgt ervoor dat de jongen goede overlevingskansen hebben.
Wat is een territorium?
Een territorium is een speciaal gebied waar het individu (of een groep) eten kan vinden, bescherming kan vinden en dat een goede plek biedt om te paren en de jongen groot te brengen. Een territorium zal door de “bezitters” worden verdedigd tegen indringers.
Wat is Territoriaal gedrag?
Territoriumgedrag is het gedrag waarmee een dier een bepaald gebied – zijn territorium – afbakent en verdedigt. Dit gebied bevat meestal voedsel, een schuilplek, en soms een nestplek of ruimte om een partner te lokken.
Dieren gebruiken verschillende manieren om te laten zien dat een gebied ‘van hen’ is.
-
Katten laten geursporen achter door ergens tegenaan te wrijven of te sproeien met urine.
-
Vogels zingen luid vanaf een boomtop om aan te geven dat dit hun territorium is.
-
Sommige dieren, zoals herten, gaan zelfs gevechten aan met indringers.
Territoriumgedrag voorkomt dat er te veel dieren op één plek komen, waardoor er genoeg voedsel en ruimte overblijft voor elk dier dat een territorium heeft. Het zorgt ook voor een duidelijke verdeling van de ruimte binnen een soort. Niet alle dieren hebben het gehele jaar door een territorium. Vogels hebben bijvoorbeeld alleen maar een territorium op het moment dat ze aan het broeden zijn en zorg moeten dragen voor hun nageslacht.
Wat is broedzorg?
Broedzorg is het gedrag waarbij ouders zorgen voor hun eieren en jongen. Dit kan gaan om het warm houden van de eieren (zoals bij vogels), maar ook om het beschermen, voeren en opvoeden van de jongen nadat ze geboren zijn.
Niet alle dieren doen aan broedzorg. Sommige dieren, zoals vissen en kikkers, leggen eieren en laten die daarna aan hun lot over. Maar bij veel vogels en zoogdieren is broedzorg heel belangrijk.
Voorbeelden van broedzorg:
-
Een vogel die haar eieren uitbroedt en daarna voedsel in haar snavel naar het nest brengt.
-
Een leeuwin die haar welpen beschermt tegen vijanden en leert hoe ze moeten jagen.
-
Een pinguïn die het ei op zijn voeten houdt en met zijn buik warm houdt, terwijl de andere ouder op zoek gaat naar voedsel.
Broedzorg zorgt ervoor dat de overlevingskans van de jongen groter is. Hoe meer tijd en moeite de ouders investeren, hoe groter de kans dat hun nakomelingen volwassen worden. Broedzorg zorgt ervoor dat het nageslacht wegwijs wordt gemaakt in de omgeving waarin ze moeten overleven. Broedzorg zorgt voor bescherming en leert het nageslacht voedsel en een geschikte leefomgeving te vinden.
