Transport

Stoffen die de plant opneemt vanuit de bodem en maakt in de fotosynthese moet hij transporteren door de plant heen. Water en opgeloste stoffen moeten vanuit de wortels naar de bladeren gebracht worden voor de fotosynthese. De geproduceerde glucose moet vanuit de bladeren naar de wortels gebracht worden als reserve voor in de winter. Dit stoffentransport vindt plaats in de vaatbundels van de plant. Houtvaten vervoeren water en mineralen naar de bladeren, bastvaten transporteren glucose naar de wortels. Ook op Bioplek.org is veel informatie te vinden over het transportsysteem in de plant.

Watermoleculen in de houtvaten van de boom of plant zitten met een kracht die we cohesie noemen aan elkaar vast. In de bladeren verdampen de watermoleculen die in de buurt zitten van het huidmondje. Watermoleculen die daar verdampen trekken nabijgelegen watermoleculen ook mee naar buiten en zorgen zo voor een waterstroom van wortel naar blad. 

Watermoleculen trekken niet alleen elkaar aan, maar watermoleculen binden ook aan andere stoffen. De aantrekkingskracht van watermoleculen aan andere moleculen dan water heet adhesie. Deze adhesie zorgt ervoor watermoleculen in de houtvaten min of meer de neiging hebben om langs het oppervlakte van deze houtvaten omhoog te kruipen. Ook adhesie heeft dus ook invloed op de anorganische stoffenstroom van wortel naar blad.

Bomen zijn grasvelden op stelten. In de competitie om licht moesten de bomen wel erg lange stammen produceren. Hoe langer de stam, des te meer zonlicht de boom kon opvangen en des te meer glucose de boom kan maken. Bij het rekken van deze stam ontstond echter een nieuw probleem: hoe krijgt de plant al het benodigde water van de wortels naar de bladeren? De plant heeft twee manieren om water omhoog te krijgen richting de bladeren: de worteldruk en de zuigkracht van de bladeren.

Worteldruk

Planten moeten een manier verzinnen om water met kracht de cellen van de wortels in te zuigen. Om water de cellen van de wortels in te krijgen nemen de wortelcellen actief mineralen uit de bodem op. Bij deze actieve opname van mineralen uit de bedem speelt het bandje van Caspary een heel belangrijke rol. Hert bandje van caspary zorgt ervoor dat transport door de celwanden stopt en dat water en mineralen verder vervoerd moeten worden door de celmembraan en het cytoplasma van de levende cel. De actieve opname van mineralen zorgt voor een verhoging van de osmotische waarde van de cellen van de wortels. Doordat de osmotische waarde van de cellen door deze actieve opname veel hoger wordt dan de osmotische waarde van het milieu van de plant zal door osmose water  de cellen van de wortels instormen. Hoe hoger de concentratie opgeloste mineralen in de cellen van de wortels, des te meer water er de cellen in zal stromen, des te krachtiger de worteldruk. 

Zuigkracht van de bladeren

In de bladeren verdampt het via de houtvaten getransporteerde water. Voor elk verdanpt watermolecuul wordt er vanuit de houtvaten een nieuw watermolecuul naar bovengetrokken. Aangezien de watermoleculen door middel van cohesie met elkaar verbonden zijn als kralen aan een ketting wordt door verdamping van water in  de bladeren een kolom water vanuit de wortels omhoog gezogen.

De les, gegeven over het transport in de plant, de houtvaten, de bastvaten, zuigkracht, worteldruk, cohesie en adhesie, is hieronder te bekijken.

Productie ahornsiroop

In het vroege voorjaar is er wat bijzonders aan de hand met het transportsysteem van de planten. In de houtvaten waar normaal gesproken alleen maar anorganische stoffen doorheen stromen (water met mineralen) stroomt dan een aantal weken water met glucose. De glucose wordt vrijgemaakt uit de wortels en richting de knoppen van de boom getransporteerd. De cellen van de knoppen gebruiken de energie uit de glucose voor de groei en ontwikkeling van de bloemen en de eerste bladeren. De sapstroom in de houtvaten in het vroege voorjaar is bij de esdoorn door de grote worteldruk erg groot. Het getransporteerde sap bevat zoveel glucose dat er heel goed ahornsiroop van gemaakt kan worden. Onderstaande video gaat over het aftappen van de sapstroom en de productie van ahornsiroop.