Het netvlies
In het netvlies bevinden zich de zintuigcellen die gevoelig zijn voor lichtprikkels. In het netvlies bevinden zich staafjes en kegeltjes. De staafjes gebruik je alleen in situaties met heel weinig licht. Staafjes zijn extreem gevoelig voor licht en kunnen een hele kleine lichtprikkel nog omzetten in een impuls. Staafjes gebruik je alleen 's nachts. Met staafjes kan je alleen contouren waarnemen in grijstinten. Omdat de concentratie staafjes rondom de gele vlek heel laag is, kan je met staafjes geen gedetailleerd, scherp beeld opbouwen.
Kegeltjes zijn niet heel erg lichtgevoelig. Ze hebben een hoop licht nodig voordat ze een impuls creëren op een sensorische zenuw. Kegeltjes hebben een hoge prikkeldrempel voor licht. Omdat de gele vlek een enorme concentratie aan kegeltjes bevat, ben je in staat om overdag, met voldoende licht met deze kegeltjes een scherp beeld van je omgeving op te bouwen. Kegeltjes bevinden zich hoofdzakelijk in de gele vlek.
Gele vlek en blinde vlek
Die plaats op het netvlies waar jij je beeld focust, is de gele vlek. In de gele vlek zit een hele grote concentratie kegeltjes. Al deze kegeltjes hebben een eigen sensorische zenuw die vanuit het netvlies loopt richting het gezichtscentrum in de hersenen. Doordat de concentratie kegeltjes in de gele vlek hoog is, in combinatie met één afvoerende sensorische zenuw per zintuigcel, kun je met de gele vlek scherp waarnemen. Alle sensorische zenuwen van de zintuigcellen verlaten in één grote oogzenuw het oog. Op de plaats waar deze zenuw het oog verlaat, zitten er geen zintuigcellen in het netvlies. Deze plaats zonder zintuigcellen noemen we de blinde vlek.
Op onderstaande foto kan je goed de locaties van de gele vlek en blinde vlek ten opzichte van elkaar zien. Bij het rechteroog ligt de blinde vlek links van de gele vlek en bij het linkeroog ligt de blinde vlek rechts van de gele vlek. Gele vlek en blinde vlek liggen in hetzelfde horizontale vlak naast elkaar.
Gele vlek
Als je naar iemand kijkt, bijvoorbeeld naar zijn gezicht, dan kan je alle details van zijn of haar gezicht scherp zien. Het gezicht wordt dan namelijk afgebeeld op de gele vlek van beide ogen. Zoals je weet bevat de gele vlek een hoge concentratie aan kegeltjes waarmee je overdags een gekleurd en scherp beeld kunt waarnemen. Echter door de werking van de lens wordt het voorwerp waar je naar kijkt omgekeerd (gepuntspiegeld) en verkleind op het netvlies weergegeven. De persoon waar je naar kijkt wordt dus ook omgekeerd en verkleind op het netvlies afgebeeld. Benen in de lucht. De schoenen van de persoon waar je naar kijkt vallen op een deel van het netvlies met een veel lagere concentratie aan kegeltjes. Als je naar iemands gezicht kijkt, zie je van de schoenen slechts vage beelden. Wil je in detail de schoenen van de betreffende persoon bekijken, dan moet je je ogen zodanig bewegen dat de schoenen vallen op de gele vlek. Het gezicht zal dan afgebeeld worden op een deel van het netvlies onder de gele vlek en vervolgens onscherp worden waargenomen.
De gehele les van hierboven wordt in onderstaande video helemaal uitgelegd.
Experiment met de blinde vlek
De blinde vlek kan je met een experiment heel makkelijk aantonen. Het experiment komt uit de methode Biologie voor jou en staat hieronder beschreven. Je kunt het experiment van achter je pc uitvoeren. Je moet er wel voor zorgen dat de afstand tussen het vierkantje en het driehoekje op de beeldscherm niet meer dan negen centimeter is. Bij grotere afstanden tussen het vierkantje en het driehoekje werkt het experiment niet. Onder het experiment staat in een verborgen illustratie uitgelegd hoe het werkt. Veel plezier met het ontdekken van je blinde vlek.
Als je het experiment hebt uitgevoerd en de vragen behorende bij de conclusie hebt kunnen beantwoorden, dan snap je waarschijnlijk het experiment. Weet je dan ook waarom het experiment niet werkt als de afstand tussen het vierkantje en het driehoekje te groot wordt op je beeldscherm? Weet je dan ook waarom je het experiment met je rechteroog moet uitvoeren en niet met je linkeroog? Check de verborgen illustratie voor uitleg.
Bouw van het netvlies
Het netvlies bestaat uit vele zintuigcellen. Al deze zintuigcellen zijn gevoelig voor licht. Al deze zintuigcellen zijn verbonden met een sensorische zenuw die de impulsen die ontstaan in de zintuigcellen richting het gezichtscentrum van de grote hersenen vervoert. Al deze sensorische zenuwen verlaten in de blinde vlek het oog. De blinde vlek bevat geen zintuigcellen. Licht uit de omgeving dat op de blinde vlek valt, wordt dan ook niet waargenomen door zintuigcellen. Het aantonen van de blinde vlek kan met een heel simpel experiment. Bedenk voordat je aan het experiment begint dat gele en blinde vlek in hetzelfde horizontale vlak liggen.
Alle zintuigcellen in het netvlies zijn via schakelcellen verbonden met sensorische zenuwen. Deze verzameling van sensorische zenuwen verlaten als oogzenuw via de blindevlek als het oog. er is echter wel een verschil hoe de staafjes en de kegeltjes verbonden zijn aan een sensorische zenuw. Bij staafjes worden meerdere staafjes via schakelcellen verbonden met één sensorische zenuw. Het in de hersenen geprojecteerde beeld is dan ook een compromie van informuatie uit verschillende staafjes. Bij de kegeltjes is dat heel anders. Ook elk kegeltje is verbonden met een schakelcel. Maar elke schakelcel is weer vorbonden met één eigen sensorische zenuw. Hierdoor heeft elk kegeltjes een eigen plekje in het gezichtcentrum van de hersenen, en kunnen de hersenen met de informatie van de kegeltjes een perfect, scherp beeld van de omgeving creeeren.
Veel mensen ondervinden problemen met het kwetsbare netvlies. Een van de problemen die kunnen ontstaan, is netvliesloslating.