Voedingsmiddelen en voedingsstoffen
De voedingsstoffen zijn de bouwstenen van de voedingsmiddelen. De voedingsmiddelen kunnen de volgende voedingsstoffen bevatten: koolhydraten, eiwitten, vetten, vitaminen, mineralen, voedingsvezels en water. Al deze voedingsstoffen hebben in je lichaam een of meerdere specifieke taken. Wat voor taken deze voedingsstoffen hebben in je lichaam zie je in de onderstaande illustratie. Met de diverse indicatoren kan je deze voedingsstoffen in de voedingsmiddelen aantonen.
Aminozuren
Een deel van onze voedingsmiddelen bevat eiwitten. Eiwitten zijn op hun beurt weer opgebouwd uit aminozuren. In het lichaam van de consument worden geconsumeerde eiwitten afgebroken tot hun bouwstenen de aminozuren. Van deze losse aminozuren maakt het lichaam vervolgens weer de eiwitten waar het lichaam behoefte aan heeft. Een uitgebalanceerde maaltijd bevat voldoende eiwitten, opgebouwd uit de juiste aminozuursamenstelling, om alle noodzakelijke eiwitten te produceren in het lichaam van de consument. Bevat het voedsel niet de juiste aminozuren, dan kan het lichaam de niet essentiële aminozuren ombouwen tot de aminozuren die het lichaam nodig heeft. De lever is verantwoordelijk voor het ombouwen van deze aminozuren. Het maken van de voor het lichaam benodigde aminozuren uit de aminozuren uit het voedsel noemen we transamineren.
Maar het lichaam is niet in staat alle aminozuren zelf te produceren door transamineren. Sommige aminozuren MOETEN in het voedsel zitten indien het lichaam ze nodig heeft voor de productie van een eiwit. De aminozuren die het lichaam niet zelf kan produceren heten essentiële aminozuren. In onderstaande BiNaS-illustratie staan de twintig aminozuren die het voedsel kan bevatten inclusief de acht essentiële aminozuren.
Vetten
Een vetmolecuul uit je voedsel is opgebouwd uit een glycerol molecuul en drie vetzuurmoleculen. Deze vetzuurmoleculen kunnen verzadigd zijn of onverzadigd. Een molecuul van een verzadigd vetzuur bevat het maximale aantal waterstofatomen en heeft een rechte keten. Een molecuul van een onverzadigd vertzuur bevat niet het maximale aantal waterstof atomen en heeft daardoor een of meerdere dubbele bindingen in het molecuul. Door deze dubbele bindingen is het onverzadigde vetzuurmolecuul niet recht van vorm.
Gezonde voeding
Het is niet altijd even makkelijk om gezond te eten. Wat voor de mens gezond is, verandert regelmatig. Maar om toch wat houvast te hebben voor het samenstellen van een gezonde maaltijd heeft het Voorlichtingsbureau van voeding de maaltijdschijf samengesteld met een gebruiksaanwijzing, de adviezen voor gezonde voeding.
Op 4 november 2015 heeft de Gezondheidsraad de Richtlijnen Goede Voeding uitgebracht. Dit zijn belangrijke nieuwe adviezen over gezond eten die door het Voedingscentrum in een zo kort mogelijke periode in de nieuwe Schijf van Vijf moet worden verwerkt. De nieuwe adviezen van de Gezondheidsraad zijn een belangrijk fundament voor de nieuwe Schijf van vijf. Volg je de huidige Schijf van Vijf dan ben je heel gezond bezig. Sommige adviezen uit de nieuwe Richtlijnen Goede Voeding van de Gezondheidsraad staan al in de Schijf van Vijf en zijn nog steeds van toepassing:
- In ieder geval 200 gram groente en 200 gram fruit per dag
- Volkoren graanproducten, zoals brood en pasta, in plaats van witte varianten
- Zachte vetten en olie in plaats van boter en harde margarine
- Niet te veel rood vlees en bewerkt vlees (incl. vleeswaren)
- Enkele porties zuivel per dag
- Elke week vis
- Minder zout
- Minder frisdrank
Daarnaast zijn er de nieuwe adviezen van de gezondheidsraad die je nu al kunt gebruiken als aanvulling op de huidige Schijf van Vijf en die het Voedingscentrum zullen verwerken in de nieuwe Schijf van Vijf:
- Meer peulvruchten
- Dagelijks wat ongezouten (gebrande) noten
- Dagelijks groene of zwarte thee
- Gefilterde koffie in plaats van ongefilterde koffie (kookkoffie of cafetiere-koffie)
- Minder vruchtensappen
- Liever geen alcohol
Door de jaren heen is de maaltijdschijf, of de schijf van vijf regelmatig aangepast. Hieronder zijn de maaltijdschijven te zien die het Voedingscentrum tot nu toe heeft geproduceerd op basis van de wetenschappelijke kennis van dat moment.
1953
1970
1981
1991
2004
2016
Hoewel de uitvoering van de schijven varieert, en in detail de voedingsadviezen ook, gelden voor alle bovenstaande schijven, en waarschijnlijk ook voor de nieuwe maaltijdschijf die in 2016 gereed moet zijn de onderstaande adviezen voor een gezonde voeding.
