Virussen zijn voor de wetenschap een serieus probleem. Wetenschappers willen namelijk graag de gehele levende natuur netjes ordenen. Ik kaart brengen. In hokjes stoppen. Echter bij virussen lukt dat ordenen of in hokjes stoppen niet zo goed. Virussen vertonen geen levenskenmerken en leven volgens de definitie van leven dus ook niet. Virussen behoren dus tot de levenloze natuur en niet tot de levende natuur. Mijn toetsenbord waar ik deze tekst op zit te typen behoort net als virussen ook tot de levenloze natuur. Evenals mij autosleutels en bijna de gehele inrichting van mijn woning. Dat is erg verwarrend voor wetenschappers. Van virussen wordt dan gezegd dat ze behoren tot de hoogste vorm van de levenloze natuur. Maar ondanks dat virussen niet leven en niets anders doen dan de natuurwetten volgen zijn ze erg succesvol. Het Covid-19 virus is in staat gedurende een zeer lange tijd de totale wereld in een ongekende pandemie te storten. Deze les zal gaan over deze slimme “overlever” en de strategieën die het virus gebruikt om de wetenschap steeds een stap voor te blijven.
Ook een virus heeft erfelijk materiaal. Sommige virussen hebben DNA als erfelijk materiaal, andere RNA. Op dit erfelijk materiaal liggen de eigenschappen van het virus vast. Er staat hoe het virus moet worden opgebouwd. Als de informatie op het erfelijk materiaal verandert/muteert, dat wordt er ook een ander virus opgebouwd. Het fenotype van een organisme wordt namelijk voor een groot deel door het genotype bepaald. Als er nu een mutatie plaatsvind in dat stukje erfelijk materiaal dat codeert voor de bouw van het antigen op het virus, dan verandert per direct de bouw van het antigen. Een vaccin werk dan vaak niet meer tegen dit specifieke gemuteerde virus.
Hoe het komt dat in gewone lichaamscellen zo weinig mutaties voorkomen en juist in virussen zoveel is de zien en te lezen in onderstaande twee strips. In de eerste strip is ze zien welke mechanismen lichaamscellen hebben om fouten in het DNA te voorkomen en in de tweede strip kan je zien en lezen waarom de erfelijkheidsdrager van een virus zo snel muteert.
Erfelijke eigenschappen (genen) op het virale erfelijke materiaal coderen voor de bouw van eiwitten. Het geheel aan geproduceerde eiwitten vormt dan weer een virus. Als de genetische code verandert door een mutatie, dan verandert ook het eiwit dat geproduceerd wordt op dit deel van de genetische code.
En als het eiwit, de bouwsteen voor het virus verandert, dan verandert ook het virus. Nieuw ontstane virussen hebben nieuwe vaccins nodig om het virus te bestrijden. Tussen muterende virussen en vaccinproducenten heerst een echte wapenwedloop waarbij de ene de ander te snel af wil zijn.
Het vaccin tegen Corona (Covid-19) werkt anders dan de hierboven besproken manieren van vaccineren. Er wordt geen gebruikt gemaakt van een verzwakt heel virus (cellulair), ook niet van een in mootjes gehakt virus (A-cellulair) en zelfs niet van de antigenen van het virus. Het vaccin tegen Corona is gebaseerd op een enkel stukje erfelijk materiaal van het virus, namelijk het stukje erfelijk materiaal wat codeert voor de productie van de antigenen (uitsteeksels) van het virus.
Het juiste stukje erfelijk materiaal wordt uit het virus gehaald en gestopt in een bolletje met vetachtige eigenschappen. Dit bolletje wordt vervolgens gevaccineerd. Het vetachtige bolletje met het specifieke stukje erfelijk materiaal zal in het lichaam cellen gaan infecteren. De geïnfecteerde cel krijgt er dan dus een erfelijke eigenschap bij, namelijk hoe de cel virale antigenen moet produceren. De geïnfecteerde cel gaat vervolgens doen wat hem is opgedragen door het virale erfelijke materiaal. Antigenen produceren. De geproduceerde antigenen plakt de geïnfecteerde cel op zijn celmembraan. Hiermee zegt de geïnfecteerde cel eigenlijk tegen het afweersysteem het volgende: “ Let op, ik ben geïnfecteerd en de ziekteverwekker ziet er zo uit”. Het geactiveerde afweersysteem gaat B- en T-cellen produceren specifiek tegen de antigenen die op de buitenkant van de geïnfecteerde cel zitten. Het afweersysteem zal alle geïnfecteerde cellen van het lichaam aanvallen en doden met antistoffen en Killer T-cellen. Maar elk echt Coronavirusje dat ondertussen ook je lichaam inkomt zal ook door dezelfde B- en T-cellen onschadelijk worden gemaakt. Je bent door het vaccin immuun.
Baby’s hebben nog geen werkend afweersysteem. Maar omdat baby’s altijd in de omgeving zijn waar ook moeder is staan baby’s bloot aan dezelfde ziekteverwekkers als moeder. Het immuunsysteem van moeder maakt antistoffen tegen de ziekteverwekkers waar moeder mee wordt besmet. De moeder geeft via de moedermelk deze antistoffen aan haar kind. Ziekteverwekkers die het kind besmetten worden opgeruimd met behulp van de antistoffen van ma. Deze vorm van immuniteit noemen we natuurlijke passieve immunisatie. Het is natuurlijk omdat de besmetting met de ziekteverwekkers uit de natuur komt, maar het is passief omdat het immuunsysteem van het kind niet zelf antistoffen of geheugencellen maakt.