Successie
Hierboven en hieronder zie je afbeeldingen van veranderingen. Boven zie je hoe een mooie auto kan veranderen in een groen mostapijt als je de auto maar lang genoeg verwaarloosd. Onder zie je hoe een kaal stuk zand veranderd in een loofbos. Ook dit gaat vanzelf zolang de mens er zich maar niet mee bemoeit. Grote vraag van deze les is: Hoe kan dit? Hoe kan de auto veranderen in een mostapijt en een zandbak in een mooi bos? Successie is het proces dat verantwoordelijk is voor deze veranderingen. Successie is een ecologisch proces waarbij een merkbare verandering in de soortensamenstelling binnen een habitat plaatsvindt. Deze verandering vindt plaats binnen een bepaalde tijdspanne waarna een stabiele levensgemeenschap gevormd wordt. Een stabiele levensgemeenschap waarbij de soortensamenstelling gedurende langere periode onveranderlijk blijft noemen we climaxvegetatie.
Als in een gebied de soortensamenstelling gedurende langere tijd verandert, dan komt dat door een proces dat we successie noemen. Successie is het proces waarbij organismen een gebied koloniseren, het gebied aanpassen, en na verloop van tijd door nieuwe soorten worden verdreven uit het gebied. Successie komt ook ten einde. Wanneer de soortensamenstelling van een gebied langere tijd onveranderlijk is, zit het gebied in het eindstadium van de successie. In Nederland is het eindstadium van successie het (loof)bos.
Hoe de levensgemeenschap er in de climaxvegetatie uitziet is afhankelijk van de lokaal geldende abiotische factoren. Bodemgesteldheid, gemiddelde jaarlijkse hoeveelheden neerslag, temperatuur of de hoeveelheid zon zorgt ervoor dat in verschillende klimaatzones de climaxvegetatie er anders uitziet. Het eindproductie van de successie kan dus een loofbos zijn, maar ook een toendra met maar wat lage begroeiing van mosjes of een woestijn met hier en daar een cactus.
Kenmerken van pioniersvegetatie en climaxvegetatie.
Tolerantiecurves geven aan hoe goed of hoe slecht organismen bestand zijn tegen abiotische invloeden. Pioniers zullen over het algemeen brede tolerantiecurves hebben, omdat in erg kale gebieden, met weinig voedsel in de bodem de dynamiek erg groot zal zijn. In een bos is de dynamiek van de abiotische factoren veel minder. Er zullen minder temperatuurschommelingen zijn, een constant voedselaanbod en een regelmatig aanbod van water. Organismen in een bos, climaxvegetatie, zullen daardoor een smallere tolerantiecurve hebben voor abiotische factoren. Het zijn specialisten.
Pioniersplanten zullen proberen hun levenscyclus zo snel mogelijk te volbrengen. Dat wil zeggen zo snel mogelijk groeien en vooral heel snel veel zaad produceren. Planten uit de climaxvegetatie volgen niet deze strategie. Bomen en houtachtige struiken nemen jaren de tijd om uit te groeien. Pioniersplanten koloniseren gebieden waar niet zoveel andere soorten groeien. Met andere woorden; er is altijd nog wel wat ruimte om je te vestigen. Deze eigenschap van het milieu heeft ervoor gezorgd dat de planten uit de pioniervegetatie slechte concurrenten zijn. Ze worden makkelijk uit hun habitat verdreven. De individuen uit de climaxvegetatie moeten juist wel zeer goede concurrenten zijn. Hun leefomgeving is namelijk tot aan de draagkracht gevuld. Een individu uit een climaxvegetatie moet dus kunnen knokken voor zijn of haar plek.
In de onderstaande video is een les te zien over de successie. In deze les worden tolerantiegrenzen van de planten besproken, maar ook het vermogen om te concurreren met andere organismen.
Twee heel leuke videoanimaties waarin de successie wordt uitgelegd zijn hieronder te zien.
Tegen gaan van successie
Successie is een natuurlijk, moeilijk te stoppen proces. Als we de natuur en dus de successie in Nederland zijn gang laten gaan zal heel Nederland veranderen in een loofbos. Voor natuurbeheerders en ecologen is dat een slecht scenario, omdat dat ten koste gaat van de biodiversiteit in Nederland. Op vele plekken in Nederland wordt de succesie een halt toegeroepen om diversiteit aan ecosystemen te behouden. Het beheer komt altijd neer op twee hoofdpunten: verwijderen van opgroeiende bomen en struiken en het verarmen van de bodem.
Verwijderen van vegetatie.
Om te voorkomen dat in open gebieden bomen gaan groeien kunnen natuurbeheersers grote grazers inzetten. Deze grote grazers verwijderen kiemplanten (opschot) van bomen en struiken. Op deze manier blijft het gebied open, en zal er geen bos ontstaan. In gebieden die al bebost zijn kunnen bomen mechanisch worden werwijderd. Deze laatste manier van beheer is altijd moeilijk aan wandelend publiek uit te leggen: weghalen van bomen, om de natuur te behouden lijkt een enorme paradox. De open plekken kunnen opnieuw gecoloniseerd worden met kruidachtige planten.
Verwijderen van nineralen uit de bodem
Stikstof- en fosfordepositie vanuit industrie en verkeer zorgt ervoor dat bodems voedselrijker worden dan wenselijk. Veel zeldzame en bijzondere soorten groeien op voedselarme bodems. Het werwijderen van mineralen uit de bodem is veel ingewikkelder dan het verwijderen van vegetatie. Door de voedselrijke toplaag af te graven en af te voeren kunnen bodems voedselarmer worden gemaakt. Het verwijderen van dood organisch plantaardig afval draagt ook bij aan het voedselarm maken of houden van bodems.
De relatief jonge duinen van Oostvoorne vormen met hun kalkrijke, voedselarme duinen met vochtige valleien een uniek natuurgebied in Nederland en Europa. In het duingebied bij Oostvoorne groeien vele zeldzame soorten.
Maar ook in Oostvoorne doet de successie haar werk, waardoor het voedselarme, open duingebied dreigt te verbossen. In de onderstaande video kan je zien waardoor de bebossingsproblematiek onstaat in Oostvoorne, en met welke middelen natuurbeheerders in oostvoorne deze bebossing tracht tegen te gaan.