Voortplanting (SE)

In de baarmoeder

Tijdens de menstruatie wordt het baarmoederslijmvlies afgebroken.
(1p)Wat is de functie van het baarmoederslijmvlies?

In de baarmoeder

(1p)Kun je uit de afbeelding opmaken of er bevruchting heeft plaatsgevonden? Leg je antwoord uit.

In de baarmoeder

(1p)Met welke letter is in de onderste afbeelding het deel aangegeven waar tijdens de menstruatie het baarmoederslijmvlies het lichaam verlaat?

Te vroeg geboren
Een zwangerschap duurt gemiddeld 39 weken. Soms worden baby’s te vroeg of extreem vroeg geboren. Deze baby’s kunnen verschillende gezondheidsproblemen krijgen.
In deze tabel zie je hoeveel baby’s er in 2016 in Nederland werden geboren en hoelang de zwangerschap duurde.

Een extreem vroege geboorte kan gebeuren als een foetus niet goed groeit. In de afbeelding zie je een foetus in de buik van de moeder.

(1p)Leg uit welke rol deel P heeft bij de groei van de foetus.

De penis
In de puberteit krijgt een jongen voor het eerst een zaadlozing. Bij seksuele opwinding wordt zijn penis stijf. Bij de zaadlozing wordt een bepaalde verbinding afgesloten, zodat er geen sperma in de blaas terechtkomt.

(1p)Als de penis stijf wordt, vult een deel van de penis zich met bloed. Geef de naam van dit deel.

De penis
In de puberteit krijgt een jongen voor het eerst een zaadlozing. Bij seksuele opwinding wordt zijn penis stijf. Bij de zaadlozing wordt een bepaalde verbinding afgesloten, zodat er geen sperma in de blaas terechtkomt.

(1p)Met welke letter is de plaats aangegeven waar tijdens de zaadlozing de verbinding afgesloten wordt?

Transgender personen
Mensen worden een transgender persoon genoemd als ze mannelijke geslachtsorganen hebben maar zich vrouw voelen, of als ze vrouwelijke
geslachtsorganen hebben maar zich man voelen. Transgender personen die als man geboren zijn, kunnen zich met vrouwelijke geslachtshormonen laten behandelen. Daardoor krijgen ze geleidelijk aan vrouwelijke geslachtskenmerken. Met medicijnen remmen ze de productie van mannelijke geslachtshormonen af. Hieronder zie je welke effecten de behandeling heeft en na hoeveel tijd het maximale effect bereikt is.

(1p)Heeft een behandeling met vrouwelijke geslachtshormonen invloed op de primaire of op de secundaire geslachtskenmerken?

CRISPR-Cas-systeem
Wetenschappers kunnen bij muizen een fout stukje DNA uit een chromosoom wegknippen, zodat er een gezond muizen-embryo kan ontstaan. Ze gebruiken daarvoor het CRISPR-Cas-systeem. In de tekeningen wordt schematisch uitgelegd hoe wetenschappers dat doen.

(1p)Wordt de mutatie volgens de informatie vóór of ná de bevruchting weggeknipt? Leg je antwoord uit.

Transgender personen
Mensen worden een transgender persoon genoemd als ze mannelijke geslachtsorganen hebben maar zich vrouw voelen, of als ze vrouwelijke geslachtsorganen hebben maar zich man voelen. Transgender personen die als man geboren zijn, kunnen zich met vrouwelijke geslachtshormonen laten behandelen. Daardoor krijgen ze geleidelijk aan vrouwelijke geslachtskenmerken. Met medicijnen remmen ze de productie van mannelijke geslachtshormonen af. Hieronder zie je welke effecten de behandeling heeft en na hoeveel tijd
het maximale effect bereikt is.

Soms laat een transgender persoon zich aan de geslachtsorganen opereren. De mannelijke geslachtsdelen worden dan zo veranderd dat ze lijken op vrouwelijke geslachtsdelen. De operatie gaat als volgt:
1 Er wordt een holte gemaakt tussen de endeldarm en de urinebuis.
2 De teelballen en delen van de penis worden verwijderd.
3 Van de penishuid wordt een vagina gemaakt.
4 Van de balzak worden schaamlippen gemaakt.
5 Van de eikel wordt een ander deel gemaakt.
(1p)Bij de operatie wordt van de eikel een vrouwelijk deel gemaakt dat dezelfde functie heeft als de eikel.
Geef de naam van het deel dat bij een vrouw dezelfde functie heeft als de eikel

Transgender personen
Mensen worden een transgender persoon genoemd als ze mannelijke geslachtsorganen hebben maar zich vrouw voelen, of als ze vrouwelijke geslachtsorganen hebben maar zich man voelen. Transgender personen die als man geboren zijn, kunnen zich met vrouwelijke geslachtshormonen laten behandelen. Daardoor krijgen ze geleidelijk aan vrouwelijke geslachtskenmerken. Met medicijnen remmen ze de productie van mannelijke geslachtshormonen af. Hieronder zie je welke effecten de behandeling heeft en na hoeveel tijd
het maximale effect bereikt is.

Soms laat een transgender persoon zich aan de geslachtsorganen opereren. De mannelijke geslachtsdelen worden dan zo veranderd dat ze lijken op vrouwelijke geslachtsdelen. Na zo’n operatie is het niet meer nodig om medicijnen te gebruiken die de productie van mannelijke geslachtshormonen afremmen.
(1p)Leg uit waardoor dit niet meer nodig is.

DNA-onderzoek
Steeds vaker wordt DNA gebruikt bij de opsporing van een onbekende dader van een misdrijf. Daarbij is de bepaling van verwantschap tussen mensen van belang. Bij mannen wordt daarvoor het DNA van het Y-chromosoom onderzocht. De onderzoeker neemt met een wattenstaafje cellen uit het wangslijmvlies van een man weg. Uit deze cellen haalt hij de Y-chromosomen. Met het DNA van de Y-chromosomen maakt hij een DNA-profiel van deze man.
(1p)Hoeveel Y-chromosomen bevat de celkern van een cel uit het wangslijmvlies van een man?

Tweelingen
Karin is zwanger van een tweeling. Ze brengt een bezoek aan de verloskundige. Ze vraagt zich af of het een eeneiige of een twee-eiige tweeling is. De verloskundige zegt dat op de echo te zien is dat de embryo’s géén gezamenlijke vruchtvliezen hebben. In deze tabel staat informatie over tweelingen.

(1p)Is de informatie van de verloskundige voldoende om te bepalen of de tweeling van Karin eeneiig of twee-eiig is? Leg je antwoord uit.

Tweelingen
Karin is zwanger van een tweeling. Ze brengt een bezoek aan de verloskundige. Ze vraagt zich af of het een eeneiige of een twee-eiige tweeling is. De verloskundige zegt dat op de echo te zien is dat de embryo’s géén gezamenlijke vruchtvliezen hebben. In deze tabel staat informatie over tweelingen.

In de afbeelding zie je een schematische tekening van de vrouwelijke voortplantingsorganen. Drie plaatsen zijn aangegeven met een letter.

Als een bevruchte eicel zich na de deling splitst, ontstaat er een eeneiige tweeling.

(1p)Welke letter in de afbeelding geeft de plaats aan waar de eicel is bevrucht?

Stamcel-transplantatie
Stamcellen zijn cellen die kunnen uitgroeien tot allerlei typen cellen. Bloedcellen ontstaan ook uit stamcellen, die zich delen door middel van mitose. Sommige mensen kunnen zelf geen gezonde bloedcellen meer maken. Zij kunnen worden behandeld door transplantatie van stamcellen van een gezonde donor. Om stamcellen te kunnen transplanteren krijgt een donor een behandeling waardoor er veel meer stamcellen ontstaan. Deze stamcellen komen in de bloedbaan van de donor terecht en worden uit het bloed gefilterd.
De ontvanger krijgt een behandeling waardoor de eigen stamcellen gedood worden om ruimte te maken voor de donorstamcellen. Daarna krijgt de ontvanger de donorstamcellen toegediend. De donorstamcellen vervangen de gedode stamcellen. De ontvanger krijgt voortdurend medicijnen om afstoting van de stamcellen en infecties tegen te gaan.

(1p)Witte bloedcellen van de mens hebben 46 chromosomen. Hoeveel chromosomen bevat de stamcel waaruit bloedcellen ontstaan?

Melkvee houden
Teun is melkveehouder. Hij heeft geen stieren en bestelt daarom sperma om zijn koeien mee te bevruchten. Dat sperma brengt hij in het
geslachtsorgaan van de koe met behulp van een rietje. Dit wordt kunstmatige inseminatie genoemd. Teun let goed op het gedrag van zijn koeien om te bepalen in welke fase van de voortplantingscyclus zij zich bevinden. Het beste moment voor de kunstmatige inseminatie is de fase waarin een koe blijft stilstaan als ze wordt besprongen door een andere koe. Dit wordt de sta-reflex genoemd.

Tijdens de kunstmatige inseminatie voelt Teun met zijn hand in de endeldarm van de koe of het rietje op de juiste plek terechtkomt (zie de
afbeelding). De namen en functies van de voortplantingsorganen van koeien zijn hetzelfde als bij mensen.

(1p)Geef de naam van het deel waar het rietje in uitkomt.

Melkvee houden
Teun is melkveehouder. Hij heeft geen stieren en bestelt daarom sperma om zijn koeien mee te bevruchten. Dat sperma brengt hij in het
geslachtsorgaan van de koe met behulp van een rietje. Dit wordt kunstmatige inseminatie genoemd. Teun let goed op het gedrag van zijn koeien om te bepalen in welke fase van de voortplantingscyclus zij zich bevinden. Het beste moment voor de kunstmatige inseminatie is de fase waarin een koe blijft stilstaan als ze wordt besprongen door een andere koe. Dit wordt de sta-reflex genoemd.

Tijdens de kunstmatige inseminatie voelt Teun met zijn hand in de endeldarm van de koe of het rietje op de juiste plek terechtkomt (zie de
afbeelding). Na negen maanden begint de geboorte van het kalfje.

(1p)Welke fase van de geboorte zie je in de afbeelding hierboven?

Voortplanting bij de reuzenpanda
De reuzenpanda is een zoogdier dat alleen bamboe eet. Panda’s kunnen bamboe moeilijk verteren omdat ze in hun darmen geen enzymen hebben die celwanden afbreken. De voortplanting bij de reuzenpanda gaat langzaam. Het vrouwtje heeft maar één keer per jaar een ovulatie. De hoeveelheid
geslachtshormoon bij mannetjes is vaak het hoogst op het moment dat het vrouwtje niet vruchtbaar is. Wanneer het voortplantingsseizoen voor
een vrouwtje begint, daalt de hoeveelheid geslachtshormonen bij het mannetje alweer.
In fokcentra wordt het gedrag van reuzenpanda’s bestudeerd om de kans op voortplanting te vergroten.

Bij de panda duurt het ongeveer 5 jaar voordat het lichaam volgroeid is. In tabel 3 zie je kenmerken die bij de eerste 6 levensfases horen.

(1p)Met welke levensfases van de mens zijn de fases 2 en 5 van de panda te vergelijken?
Schrijf je antwoord zo op:
fase 2: ………………………………………
fase 5: ………………………………………

Een bevalling
Mandy is zwanger. De verloskundige onderzoekt hoe de foetus in de baarmoeder ligt. Zij zegt dat de foetus in de meest voorkomende houding
ligt voor een natuurlijke bevalling.

(1p)Wat is de meest voorkomende houding van een foetus vlak voor een natuurlijke bevalling?

Een bevalling
Mandy is zwanger. De verloskundige onderzoekt hoe de foetus in de baarmoeder ligt. Zij zegt dat de foetus in de meest voorkomende houding
ligt voor een natuurlijke bevalling.

Voor de ontsluiting krijgt Mandy weeën. Deze weeën zijn samentrekkingen van bepaalde spieren. Deze samentrekkingen zijn onbewuste bewegingen.
(1p)Van welke spieren zijn dit de samentrekkingen?

Een bevalling
Mandy is zwanger. De verloskundige onderzoekt hoe de foetus in de baarmoeder ligt. Zij zegt dat de foetus in de meest voorkomende houding
ligt voor een natuurlijke bevalling.

Voor de ontsluiting krijgt Mandy weeën. Deze weeën zijn samentrekkingen van bepaalde spieren. Deze samentrekkingen zijn onbewuste bewegingen. Hormonen geven bepaalde prikkels waardoor weeën ontstaan.
De foetus is omhuld door vruchtvliezen. Om de geboorte mogelijk te maken, zullen deze vruchtvliezen breken.
(1p)Op welk moment zullen de vruchtvliezen meestal breken?

Een bevalling
Mandy is zwanger. De verloskundige onderzoekt hoe de foetus in de baarmoeder ligt. Zij zegt dat de foetus in de meest voorkomende houding
ligt voor een natuurlijke bevalling.

Voor de ontsluiting krijgt Mandy weeën. Deze weeën zijn samentrekkingen van bepaalde spieren. Deze samentrekkingen zijn onbewuste bewegingen. Hormonen geven bepaalde prikkels waardoor weeën ontstaan.
De foetus is omhuld door vruchtvliezen. Om de geboorte mogelijk te maken, zullen deze vruchtvliezen breken. Direct na de geboorte van de baby krijgt Mandy weeën om de nageboorte op gang te brengen.
(1p)Leg uit wat er bij de nageboorte gebeurt.

Intersekse
Soms worden er meisjes geboren met het mannelijke genotype of jongens met het vrouwelijke genotype. Dit wordt intersekse genoemd. Ongeveer
1 op de 2000 mensen wordt geboren als een intersekse-persoon. Elsa is geboren met alle primaire vrouwelijke geslachtskenmerken. In de
puberteit krijgt zij secundaire mannelijke geslachtskenmerken. Uit onderzoek blijkt dat zij mannelijke geslachts-chromosomen heeft en dat
haar vrouwelijke geslachtsklieren niet actief zijn.
(1p)Welke geslachts-chromosomen heeft Elsa in de lichaamscellen volgens de informatie?

Seks in de huwelijksnacht
Esmeralda en Ronald trouwen op 25 mei. In de huwelijksnacht hebben ze geslachtsgemeenschap. Twee weken later merkt Esmeralda dat ze niet ongesteld wordt. Normaal heeft ze een regelmatige cyclus van 28 dagen.

(1p)Op welke dag begon de laatste ongesteldheid van Esmeralda?

Seks in de huwelijksnacht
Esmeralda en Ronald trouwen op 25 mei. In de huwelijksnacht hebben ze geslachtsgemeenschap. Twee weken later merkt Esmeralda dat ze niet ongesteld wordt. Normaal heeft ze een regelmatige cyclus van 28 dagen.

Esmeralda vermoedt dat ze zwanger is geworden. Ze koopt een zwangerschapstest. De test meet of het hormoon hCG in de urine van Esmeralda zit. Dit hormoon wordt door de placenta gemaakt. Hieronder staan twee opmerkingen over de placenta

1. De placenta ontstaat voordat de bevruchte eicel innestelt.
2. De placenta ontstaat in de vagina.

(1p)Geef aan of deze opmerkingen juist of onjuist zijn

Seks in de huwelijksnacht
Esmeralda en Ronald trouwen op 25 mei. In de huwelijksnacht hebben ze geslachtsgemeenschap. Twee weken later merkt Esmeralda dat ze niet ongesteld wordt. Normaal heeft ze een regelmatige cyclus van 28 dagen.

Esmeralda vermoedt dat ze zwanger is geworden. Ze koopt een zwangerschapstest. De test meet of het hormoon hCG in de urine van Esmeralda zit. Dit hormoon wordt door de placenta gemaakt. Ook andere delen van het vrouwelijke voortplantingsstelsel maken hormonen. Hieronder zie je een schematische afbeelding van het vrouwelijke  voortplantingsstelsel.

(1p)Welke letter geeft een deel aan dat hormonen maakt?

Seks in de huwelijksnacht
Esmeralda en Ronald trouwen op 25 mei. In de huwelijksnacht hebben ze geslachtsgemeenschap. Twee weken later merkt Esmeralda dat ze niet ongesteld wordt. Normaal heeft ze een regelmatige cyclus van 28 dagen.

Esmeralda vermoedt dat ze zwanger is geworden. Esmeralda en Ronald zijn blij met de zwangerschap. Ze vragen zich af of hun kind een meisje of een jongen zal zijn.
Op welk moment staat het geslacht van hun kind vast?

Seks in de huwelijksnacht
Esmeralda en Ronald trouwen op 25 mei. In de huwelijksnacht hebben ze geslachtsgemeenschap. Twee weken later merkt Esmeralda dat ze niet ongesteld wordt. Normaal heeft ze een regelmatige cyclus van 28 dagen.

Esmeralda vermoedt dat ze zwanger is geworden. Esmeralda en Ronald zijn blij met de zwangerschap. Ze vragen zich af of hun kind een meisje of een jongen zal zijn.
Noteer een prenataal onderzoek waarmee het geslacht van het ongeboren kind met zekerheid kan worden vastgesteld.

Dekhengst
Een dekhengst is een mannelijk paard dat paardenfokkers gebruiken om hun vrouwelijke paarden (merries) zwanger te maken. Dit kan op natuurlijke wijze gebeuren door een paring van de dekhengst met een merrie, of door een kunstmatige bevruchting. Bij een kunstmatige bevruchting brengt een dierenarts het sperma van de dekhengst in de
geslachtsopening van de merrie. In de afbeelding hieronder zie je een tekening van enkele organen van een dekhengst. De organen hebben dezelfde namen en functies als bij
mensen.

Het spermavocht van een dekhengst bevat veel fructose. Fructose is een koolhydraat met een vergelijkbare functie als glucose.
(1p)Leg uit dat veel fructose in spermavocht de kans vergroot dat de zaadcellen de eicel bereiken.

Korhoenders
Korhoenders zijn vogels die in Nederland niet veel meer voorkomen. Bij korhoenders komen de geslachtschromosomen Z en W voor. Een vrouwtje heeft de chromosomen ZW en een mannetje heeft ZZ. Bij korhoenders komt een bepaalde mutatie voor die deze vogels ziek maakt.
(1p)Wat is een mutatie?

Menstruatie
Veel vrouwen gebruiken tijdens de menstruatie maandverband of tampons om bloed en slijmvlies uit de baarmoeder op te vangen. Een tampon wordt in de vagina ingebracht.

(1p) Welke letter in de afbeelding geeft het deel aan waarin een tampon wordt ingebracht?

Menstruatie
Veel vrouwen gebruiken tijdens de menstruatie maandverband of tampons om bloed en slijmvlies uit de baarmoeder op te vangen. Een tampon wordt in de vagina ingebracht.

Gebruik onderstaande afbeelding om vraag 2 te beantwoorden.

Frederike heeft op 20 juni de eerste dag van haar menstruatie. Ze heeft een regelmatige menstruatiecyclus van 28 dagen. Op 9 juli gaat ze twee weken op vakantie.

(1p) Als haar cyclus regelmatig blijft, wanneer kan Frederike dan haar volgende menstruatie verwachten?